Çocukluk döneminin en temel özelliği dinamik bir büyüme dönemi olmasıdır. Çocuklarda normal büyüme, genel sağlığın yerinde olduğunun en önemli göstergesidir. Doğum öncesi dönemden itibaren hızlı bir şekilde başlayan büyüme yaşa göre değişkenlik göstererek ergenliğin sonuna kadar devam eder. Büyümede duraklama ve boy kısalığı altta yatan bir hastalığın ilk belirtisi olabilir.

Büyüme ve gelişimin desteklenmesi, büyümeyi etkileyen durum ve hastalıkların zamanında tesbit edilip başarılı bir şekilde müdahale edilebilmesi için tüm çocukların yenidoğan döneminden itibaren ergenliğin sonuna kadar düzenli izlenmesi gereklidir.

Büyüme Nasıl Ve Ne Sıklıkla İzlenmelidir?

Büyüme izlenirken boy, kilo ve baş çevresi ölçümleri yapılarak büyüme eğrisine kaydedilmelidir. Kontroller doğumdan itibaren ilk ay haftada bir kez, altıncı aya kadar ayda bir, altıncı aydan iki yaşa kadar üç ayda bir, iki-altı yaş arası altı ayda bir yapılmalı, iki yaşından ergenlik sonuna kadar yılda bir değerlendirme ile takibe devam edilmelidir.

Büyümeyi Etkileyen Faktörler Nelerdir?

Büyümeyi etkileyen faktörler arasında genetik, beslenme, hormonlar, metabolik ve psikososyal durum, kronik hastalıklar sayılabilir.

Genetik faktörler hem doğum öncesi hem de doğum sonrası büyümeyi etkiler. Anne baba boyu çocuğun final boyu ile yakından ilişkilidir, anne baba boyuna göre 5-10 cm hata payı ile hedef boy hesaplanabilir.

Çocuklar kalıtsal büyüme potansiyellerine ancak yeterli ve dengeli beslenme ile erişebilir. Büyümenin hızlı olduğu dönemlerde alınan enerjinin %10'dan fazlası büyüme için harcanır. Yeterli kalori, protein, vitaminler, demir, çinko dengeli beslenmede önemlidir, mucize yaratan bir besin yoktur.

Büyüme mevsimlere göre de değişkenlik gösterir. İlkbahar ve yaz aylarında daha hızlı iken, sonbahar ve kış aylarında büyüme hızı düşer.

Mutsuz, stres altında veya ihmal ve istismara uğrayan çocukların büyüme ve gelişmesi bozulabilir.

Büyüme aynı tempoda giden bir süreç değildir aynı çocukta aralıkla büyüme ataklari olabilir.

Çocuğun yaşıtlarına göre kısa olması, çocuğun pantolon/etek boyunun üst üste 2 yıl aynı kalması büyüme geriliğine ilişkin önemli ipuçlarıdır.

Büyüme Eğrisi Nasıl Değerledirilir?

Büyümenin değerlendirilmesinde kullanılan eğriler, toplumun normallerinden elde edilen, yaşa göre boy, ağırlık ve baş çevresi gelişimini gösteren persantil eğrileridir. Uluslararası veya ulusal büyüme eğrileri kullanılabilir. ( Olcay Neyzi Büyüme eğrileri)

Sağlıklı bir çocuğun boyu eğri üzerinde 3 ve 97. persantil çizgileri arasında yer alır ve çocukluk dönemi boyunca aynı eğri üzerinde devam eder. Çocuğun boyunun persantil eğrilerinde 3. persantil altında olması veya normal persantil eğrileri içinde olsa bile zaman içinde alt persantillere düşme göstermesi ya da anne-babasına göre çocuğun boyunun kısa olması patolojiktir ve tetkik etmek gerekir.

Miadında doğan bir bebek yaklaşık 5. ayda doğum tartısının iki katı 12. ayda üç katı 24. ayda dört katına ulaşır. 2 yaşından sonra yılda 2,5 kg tartı artışı normaldir. yenidoğan bebeğin ortalama boy uzunluğu 50 santim civarındadır. Bir yaşında doğum boyunun 1,5 katına ortalama 75 santim, dört yaşında doğum boyunun iki katına ortalama 100 santime erişmiş olur. Daha sonra ergenliğe kadar yılda 5-6 cm uzama ile büyüme devam eder.

Erkek çocuklar ilk iki yaşta kızlara göre hafifçe iridir. Ergenlikte boy büyümesinde fark olur, erişkin kadın ve erkek boyu arasında 12-13 santimlik fark vardır.

Kilo Boy Orantısı Nasıl Değerlendirilir?

Büyüme takibinde çocuğun kilosu da önemlidir. Vücut ağırlığının ve boyun ideal oranlarda olması gerekir. Beden kitle indeksi ağırlık ve boy arasındaki ilişkiyi gösterir. Beden kitle indeksi: Ağırlık (kg)/boy2(m2)

Yaşa ve cinsiyete göre beden kitle indeksi standartlarına bakılarak değerlendirilir. Beden kitle indeksi % 5 in altı zayıf, % 85 ve üzeri fazla kilolu, % 95 üzeri obez olarak değerlendirilir. Son yıllarda kilo fazlalığının erken tespitinde çocuklarda bel çevresinin takibi de önem kazanmaktadır.

Boy Kısalığının Nedenleri Nelerdir?

Kronik hastalıklar; organ yetmezlikleri, kalp, böbrek, karaciğer, kronik bağırsak problemleri, metabolik hastalıklar ve kanserler büyümeyi olumsuz etkiler. Boy kısalığının nedeni ailevi olabileceği gibi tanı konulmamış bir sendrom, büyüme hormonu eksikliği veya kronik bir hastalığa bağlı da olabilir. İyi bir öykü ve fizik muayene ile cocuğun değerlendirilmesi, erken tanı ve başarılı bir tedavi için gereklidir.

Ailevi boy kısalıklarında anne baba boyu kısadır, çocuğun boyu anne baba boyu ile uyumlu ve büyüme hızı da normaldir. Boy kısalıkları içinde nadir bir neden olan iskelet bozukluklarında vücutta orantısızlık, kol ve bacaklarda kısalık veya iskelet anormallikleri eşlik edebilir. Kilo artışı devam ettiği halde boy büyümesinin duraklaması büyüme hormonu eksikliği gibi nadir endokrin nedenli sorunları düşündürür. Sadece kızlarda görülen ve en önemli bulguları boy kısalığı ve ergenlik yokluğu olan genetik bir hastalık Turner Sendromu da patolojik kısalık nedenleri arasında sayılabilir.

Boy kısalıklarında tanı koymak için laboratuvar tetkikleri ve kemik yaşımı ölçümü gibi değerlendirmeler gerekebilir.

Büyüme üzerine etki eden çeşitli faktörler göz önüne alındığında, büyümenin karmaşık ve birbiriyle ilintili birçok olayın bir sonucu olduğu anlaşılmaktadır. Araya giren herhangi bir hastalık/durum büyüme sürecini olumsuz etkileyebilir. Büyümede duraklama veya boy kısalığını yakalamak için tüm çocukların sağlıklı da olsalar büyümelerinin izlenmesi son derece önemlidir. Tedavisi mümkün boy kısalıklarında erken teşhis ile başarılı tedavi imkanı doğar ve yüz güldürücü sonuçlar elde edilebilir.